Нэгэн үе морьтой явсан монгол явгарахдаа тулав. Явгарсан шалтгаан нь хөгжил гээч хүрэх цэгийнхээ чигийг мэдэхгүй төөрч, ийш тийш баахан хадуурч давхиснаас болжээ. Зах зээл гуайн захиасыг дутуу сонссоноос болоод зам дагалгүй мориныхоо жолоо цулбуурыг зоргоор нь тавьж хэсэг гэлдрэв. Байдал бишидсэнийг мэдээд гэнэт сандарч буух суухаа ч мэдэхгүй тэвдэн буруу зөвгүй морио ташуурдаж улам сульдаав.
Гэтэл анх морьтой гарахад нь ард илжигээ дугтран үлдсэн урд айлын залуу цахилгаан тэрэг уначихсан хажуугаар нь сүнгэнэн өнгөрөв. Өнгөрөхдөө бас болоогүй ээ “...Өө чи чинь баахан буруу замаар будилж төөрөө юу?...” гээд доогтойхон жуумалзаад тохуутайхан мушийгаад явж одов.
Удсан ч үгүй түүний араас гурван морь хөлөлсөн сүйх тэрэгтэй хойд айлын бавгар хархүү тоос татуулан одох нь тэр.
Эцэж өеөдсөн морио яалтай, эмээлээ үүрээд явах уу яалтай. Ядаж байхад Зах зээл гуайн үгэнд хэт хөөрөөд эцгээс үлдсэн мужааны багажийг эвдээд хаячихсаныг ч хэлэх үү, ээжээс өвлөсөн хатуу юмсыг үрж наргисныг ч хэлэх үү, ээрэм талын дунд гагцаар ийн хоцроход цухал боомилно. Орчин цагийн монгол үлгэр нэг иймэрхүү. Жаргаж төгсдөг үлгэрийн төгсгөл иртэл зай ч буй бололтой...
Манай улсын ДНБ-ий дийлэнх хэсгийг буюу 68 хувийг дан ганц уул уурхайн олборлолт эзэлдэг.
Гэтэл боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбар ДНБ-ий ердөө 9.4 хувийг эзэлж байна. Энэ нь дэлхийн дундаж үзүүлэлт болох 12.6 хувиас даруй 3.2 хувиар доогуур байна гэсэн үг юм. Ийм байхад боловсруулах үйлдвэрлэлийг хегжуулэх нь манай улсын хувьд нэн чухал ач холбогдолтой юм.
Сүүлийн 4 жилийн байдлаар хенген үйлдвэрлэлийн салбарын дундаж өсөлт нь аж үйлдвэрийн салбарын дундаж өсөлтөөс арай дооryур буюу 18.4 хувь байгаа бөгөөд энэ нь боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарын дундаж өсөлт болох 16.7 хувиас 1.7 хувиар өндөр байна. Тэр дундаа ноос, ноолуурын салбарын үйлдвэрлэл хөнгөн үйлдвэрлэлийн салбар дотроо жин дарна. Өөрөөр хэлбэл хөнгөн үйлдвэрлэлийн 69.6 хувийг ноос ноолуурын салбарын үйлдвэрлэл эзэлж байгаа юм.
Эндээс үзэхэд манай улсын хенген үйлдвэрлэлийн салбар мал аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүний түүхий эд болох ноос, ноолуураас өндөр хамааралтай байна гэж дүгнэж болохоор.
Бид ямар ч бодлогын уялдаагүй, төлөвлөлтгүй , зөвхөн зах зээлийн зэрлэг жамд улс орныхоо хөгжлийн хувь заяаг даатгасан байдлаасаа 2019 онд баталсан Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр салж чадсан нь эрх зүйн том ололт. Хөгжлийн урт хугацааны бодлоготой байх, түүнийгээ заавал хэрэгжүүлдэг байх Үндсэн хуулийн тэр зарчмын дагуу Хөгжлийн бодлого төлөвлөлт, түүний удирдлагын тухай хуультай болж, улмаар түүнийгээ улам бүр төгөлдөржүүлэхээр шамдаж байна.
Энэ дагуу АЛСЫН ХАРАА-2050 урт хугацааны хөгжлийн бодлого, түүнд нийцүүлж Монгол улсыг хөгжүүлэх 5 жилийн төлөвлөгөө, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, жилийн төлөвлөгөөг тус тус боловсруулах болсон нь хөгжлийн бодоготой холбоотой эрх зүйн том дэвшил юм.
Одоо харин энэ бүх бодлогыг хөрсөн дээрээ ургуулах, хөгжлийн бодлогын шимээр тэтгэгдсэн эдийн засгийн ургац авахад анхаарах цаг ирээд байна.
Хүнд үйлдвэрлэлийн салбар, тэр дундаа уул уурхай улс орны эдийн засагт жин дардаг ч ажлын байр цөөн, дэлхийн зах зээл дэх түүхий эдийн үнээс ихээхэн хамааралтай, баялгийн шавхагддаг байдал зэрэг нь энэ салбарын эрсдэл юм. Тиймээс Монгол улс ганц уул уурхай хэмээх нэг дугуйтай, өрөөсөн хөлтэй яваад байж болохгүйг дээр дооргүй ухаарч байна.
Тэр тусмаа байсхийгээд л боомт хаагдаж, хилийн хөл хорио тавигдаж буй цар тахлын энэ үед бүр ч илүү яс махандаа шингэтэл ойлгож буй нь лавтай.
Тиймээс эдийн засгийн солонгын өөр өнгөнүүд болох хөнгөн үйлдвэрлэлийн салбарыг бүс нутгийнхаа онцлог бүрд тулгуурлан хөгжүүлэх нь чухал болжээ.
Нэг үеэ бодвол Монгол улсын 21 аймаг нийслэлтэй хатуу хучилттай авто замаар холбогдсон. Сайн муу хэлэгддэг ч шинэ төмөр замын төслүүд урагшилж, Эрдэнэбүрэн, Тавантолгойн цахилгаан станцын төслүүд хөдөлгөөнд орлоо.
Тэгвэл говийн буюу өмнөд бүсэд уул уурхай дагасан боловсруулах болон хүнд үйлдвэрүүд, тээвэр логистикийг хөгжүүлэх, харин баруун болон хангайн бүсэд мал аж ахуй дээрээ суурилсан малын гаралтай түүхий эдийг хагас болон бүрэн боловсруулах, нэмүү өртөг шингээж олон хүнийг ажлын байраар хангах Үйлдвэрлэл технологийн парк байгуулах явдал нүдээ олсон ажил болоод байна.
Учир нь баруун бүсэд авто зам, эрчим хүч гээд дэд бүтцийн боломж бололцоо нь бүрэн бүрдээд байгаа нь Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийг шинэ шатанд гаргах боломжийг нээж өгч байгаа юм.
Өнөөдөр манай улсын хөнгөн үйлдвэрлэлийн салбарын гол төлөөлөл болсон ноос, ноолуурын салбар нийт түүхий эдийнхээ дөнгөж 20 хүрэхгүй хувийг эцсийн бутээгдэхуун үйлдвэрлэхэд зориулан ашиглаж байгаа нь тун чиг хангалтгүй үзүүлэлт.
Тиймээс ноос ноолуурын салбарт нэмүү ертег шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл харьцангуй сул хөгжсөн энэ байдлыг бүрэн халах, түүгээр ч зогсохгүй арьс шир, мах сүүний үйлдвэрлэлийг шинэ шатанд гаргаж, хүнс экспортлогч улс болох том амбицаа ажил болгоход хөгжлийн бодлогын баруун жигүүр чиглэх учиртай болоод байна.
Ерөөс хаанаа аялал жуулчлал, хаанаа хөнгөн болон хүнд үйлдвэрлэлийг түлхүү хөгжүүлж эдийн засгаа олон тулгууртай болгох вэ гэдэг бидний өмнө хариултаа хүлээж буй хамгийн том асуулт, бас асуудал болсон.
Ямартай ч Засгийн газар хөгжлийн бодлогод онцгой анхаарч ирэх онд Хөгжлийн яамтай болох бүтэц оруулж ирсэн нь сайн хэрэг. Нэг ёсондоо хөгжлийн бодлогын залуур дээр суух эзэн бие байх нь чухал гэж зөв харж буй нь сайшаалтай.
Ерөөс үйлдвэрлэл өндөр хөгжсөн орнууд хүний нөөцийн мэдлэг мэргэжлийг дээшлүүлэх, шинжлэх ухааныг хөгжүүлэх, санхүүжилтийн сонирхолтой арга хэлбэрүүдийг ашиглахыг эн түрүүнд чухалчилдаг.
Мөн үүний зэрэгцээ макро эдийн засгийн тоггвортой байдлыг хангах, терийн худалдан авалтаар аж үйлдвэрийн салбарыг дэмжихэд чиглэгдсэн стратегийг хэрэгжүүлэхйг илүүд үздэг.
Бодлогyудын уялдаа холбоог сайжруулах, дэд бүтцийг хөгжүүлэх гээд олон терлийн цогц арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлж байж хөгжлийн бодлого хоосон тунхаг биш хүрэх цэгийн хөтөч нь болох учиртай.
Монгол дахиад л мориндоо мордов. Ямар ч байсан энэ удаад Зах зээл гуайн зааж өгсөн замаас төөрч гажилгүй явах чигийг заасан бичгээ өвөртлөв. Эхлээд алхуулж, дараад нь шогшуулж, аандаа тэгээд цогиулж байтал урд хойд айлын харчуулын бараа харагдах байлгүй дээ гэсэн өөдрөг мөрөөдөл нүдэнд нь гэрэлтэнэ. Хөтөлгөө морьтой болоод авсан болохоор тэр ч байж мэднэ. Одоо замын дундаас буцчихгүй л бол аяндаа тэгээд болно доо гэх уужуу бодол төрөх...
Одоогоор сэтгэгдэл алга байна
